---

---

KUR KE LINDUR skllave, fati yt është i paracaktuar. Edhe kur rrjedh nga një familje e madhe, e cila ka në pronësi plantacione të paana dhe zotëron mijëra skllevër, mund të përfytyrohet e ardhmja ndritur që të pret. Me këtë roman të ri, autorja amerikane Sue Monk Kidd hyn në zemër të këtyre dy botëve, për të na treguar një histori të mrekullueshme qëndrese, rebelimi dhe guximi për të ëndërruar, ngjarje të para me sytë e skllevërve, padronëve dhe të përparimtarëve.

Vjeshta e vitit 1803 , Karolinë e Jugut

Këtu zë fill gjithçka

Vogëlushja Sara Grimke merr si dhuratë ditëlindjeje një skllave. A mund të “dhurohet” një njeri? Në Amerikën e fillimshekullit të nëntëmbëdhjetë e në kohën e plantacioneve, po! Madje, të kishe në pronësi një qenie tjetër quhej një gjë krejt e zakonshme; politika dhe shoqëria e diktonte atë lloj qasjeje. Njëmbëdhjetëvjeçarja Sara, e tronditur nga një veprim kaq çnjerëzor, me pastërtinë e një fëmije dhe me idetë e qarta të një të rrituri, shkruan një deklaratë (edhe e nënshkruan madje!), me anë të së cilës i jep lirinë skllaves imcake me lëkurë të shndritshme e me sy të mëdhenj, Heti Trazovaçe Grimkes. Në të vërtetë, ashtu si Trazovaçja, të gjithë skllevërit kishin nga një emër të dytë, shpesh një cilësor që mauma, nëna e tyre, ua kishte ngjitur që në djep, posa i kishte parë. Njëra quhej Verë ose Shportë, tjetri Qiell, tjetri Borë… Kjo mund të shihej si mënyra me anë të së cilës çdonjëri prej tyre përpiqej të gjente copën e qiellit për të fluturuar, megjithëse rrezikonte të fshikullohej e të dënohej nga gjuetarët e skllevërve. Kjo ishte fija e vetme që i lidhte me Afrikën, tokën e tyre. Në faqet e këtij romani të shkruar me talentin e një rrëfimtareje të sprovuar fshihet historia e dy vajzave, të cilat u bënë emblema të kombit amerikan, si nismëtare të kauzës së madhe që ndau Veriun dhe Jugun: çështja e abolicionizmit. Romani hapet me historinë e skllaves Heti apo Trazovaçes. Kuptohet qartas se ky emër nuk është i paqëllimtë e as ajo nuk është një vajzë si gjithë të tjerat. Në figurën, po edhe në emrin e kësaj çamarrokeje, lexohet dëshira për liri, rebelimi dhe mprehtësia.

E ëmbla Sara Grimke, e bija e gjykatësit më me emër në Karolinën e Jugut, ndër të parat që kupton se edhe njerëzit që janë në shërbim të saj duhet të gëzojnë të njëjtat të drejta si ajo, ia kushton kohën dhe gjithë forcën çështjes së skllavërisë dhe mbrojtjes së të drejtave të grave. Ajo, fillimisht krejt e vetme, ka vizionin e duhur dhe arrin të kuptojë se heqja e skllavërisë është rruga e drejtë. Revoltat, rebelimet dhe përpjekjet titanike të skllevërve e të mbështetësve të tyre janë një mësim i shkëlqyer historie, që vulos pikërisht këtë mendim. Ajo e nis me gjeste të vogla: i mëson bashkëmoshatares shkrim e këndim, veprim për të cilin do të dënohen të dyja. Duket se kjo ngjarje, sa do t’i lidhë, aq edhe do t’i ndajë vajzat. A mund të jenë mikesha një padrone, sado e butë, dhe skllavja e saj? Me gjasë po, për dy njerëz që kanë të njëjtin qëndrim për skllavërinë. Megjithëkëtë, Heti e zgjuar dhe me këmbë në tokë e di se për të gjërat nuk do të jenë kurrë të thjeshta, andaj i duhet të shpikë flatrat e veta për dale jashtë kufijve të plantacionit. Trazovaçja do të bëjë gjithçka për të fituar lirinë, do të paguajë edhe çmimin e lartë në dollarë për të mos qenë më skllave. Sidoqoftë, liria e vërtetë i vjen nga flatrat që i ka pasur mbi shpinë posa ka ardhur në botë. Lexuesi do të ndjekë në këtë rrëfim prekës të shtjelluar në disa dekada, Sarën dhe Hetin si vajza të vogla, adoleshente e gra me dyshime dhe qëndrime të forta. Më vonë, dyshes së pazakontë i shtohet edhe një vajzë me kurajë, Anxhelina Grimke. Dy motrat bëhen pionieret e çështjeve që lidhen me të drejtat e grave, teksa luftojnë secila për të shpikur flatrat e veta.

Ky roman i jashtëzakonshëm me sfond historik është një panoramë drithëruese e ndikimit dhe e pasojave që pati skllavëria si në jetën e skllevërve, ashtu edhe tek të bardhët. “Shpikja e flatrave” është mësimi më i vlefshëm për çmimin e vërtetë të lirisë!

Romani i autores Sue Monk Kidd vjen në shqip nga shtëpia botuese “Living”.